پس از برگزاری موفقیت آمیز بیست و سومین دوره همایش ملی – منطقه ای محیط زیست و سیزدهمین جشنواره توسعه سبز در آذر ماه 1397، انجمن متخصصان محیط زیست ایران با رویکردی متفاوت اقدام به برگزاری اولین دوره همایش ملی فناوری های پیشرفته در مهندسی و محیط زیست نمود. هدف از برگزاری این همایش، ایجاد فضایی مناسب جهت ارائه یافته های پژوهشی محققان به ویژه پژوهشگران دانشگاهی در مسیر تولید دانش بنیان با رویکرد حفاظت از محیط زیست که به طور ویژه بر روی فناوری های سازگار با محیط زیست تمرکز دارند تعیین گردید. به عبارتی تاکید بر شناخت و به کارگیری فناوری، به ویژه فناوری های پیشرفته در زمینه حفاظت از محیط زیست که علاوه بر برخورداری از بازدهی مطلوب و توجیه اقتصادی، آثار تخریبی زیست محیطی کمتری را به دنبال داشته باشند از محورهای اصلی این همایش محسوب می گردد.

همچنین ساماندهی کارگاههای آموزشی و افزایش سطح آگاهی علاقمندان در زمینه های مرتبط با محیط زیست و انرژی یکی دیگر از اهداف همایش می باشد. همایش مذکور که با حمایت کمیسیون ملی یونسکو در روز دوشنبه 6 اسفندماه 1397 و در محل پژوهشکده علوم و فناوری انرژی دانشگاه صنعتی شریف برگزار گردید، تلاش نمود تا با پوشش حداکثری علوم مختلف در موضوعات تخصصی محیط زیست و انرژی، ضمن حفظ یکپارچگی موضوعات، ابعاد گسترده تری از مسائل پیرامون فناوری های دوستدار محیط زیست را شامل گردد. محورهای همایش به شرح ذیل می باشد:

• فناوری های پیشرفته درمهندسی انرژی و محیط زیست
• فناوری های پیشرفته درمهندسی مکانیکو هوافضا با رویکرد حفاظت از محیط زیست
• فناوری های پیشرفته در مهندسی برق و کامپیوتر مرتبط با محیط زیست
• فناوری های پیشرقته در مهندسی شیمی، پلیمر و نفت در محیط زیست
• فناوری های پیشرفته در مهندسی معدن، تونل و علوم وابسته به محیط زیست
• فناوری های پیشرفته در مهندسی عمران و محیط زیست
• فناوری های پیشرفته در بیو انرژی و نانو
• یافته های نوین پژوهشی در مدلسازی، بهینه سازی وتولید دانش بنیان در علوم و مهندسی با رویکرد حفاظت از محیط زیست

گزارش روز برگزاری همایش:

اولین همایش ملی فناوری های پیشرفته در مهندسی و محیط زیست از ساعت 8 صبح روز دوشنبه مورخ 6 اسفندماه 1397 با پذیرش مهمانان و مدعوین همایش آغاز گردید و در ساعت 8:30 با تلاوت آیاتی از قرآن کریم و پخش سرود ملی جمهوری اسلامی ایران به طور رسمی افتتاح شد. پس از اعلام برنامه و پخش نماهنگی به مناسبت ولادت حضرت زهرا (س)، جناب آقای پرفسور مجید عباسپور، عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی شریف، به عنوان رئیس همایش و رئیس انجمن متخصصان محیط زیست ایران، برگزار کننده همایش، در جایگاه حضور یافته و ضمن معرفی اجمالی و اهداف کلی همایش در خصوص مهمترین چالشها و فرصت های پیش روی محیط زیست در کشور سخنرانی نمودند. مشاور عالی سازمان محیط زیست ایران همچنین با ارائه گزارشی از پروژه ارزیابی نیازهای فناورانه در زمینه محیط زیست و انرژی، مهمترین اولویت های فناوری در بخش های خانگی-تجاری، صنعتی و کشاورزی را بر شمرده و بر ضرورت حفاظت محیط زیست با بهره گیری از فناوری های نوین و پیشرفته با قابلیت بومی سازی در کشور تاکید نمودند. پس از آن جناب آقای دکتر علیرضا سرائی دبیر عملی همایش و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب، ضمن ارائه گزارشی از روند اخذ مجوزهای علمی در پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) و نمایه سازی همایش در پایگاه سیویلیکا، با قدردانی از استقبال خوب دانشجویان و اساتید محترم و ارسال مقالات متعدد به دبیرخانه عملی همایش اعلام نمود که از میان مقالات ارسالی تعداد 87 مقاله جهت ارائه شفاهی و تعدادی نیز به عنوان پوستر جهت ارائه در همایش برگزیده و بیش از 250 گواهینامه ارائه مقاله جهت نویسندگان مقالات صادر گردیده است.  

سپس، جناب آقای دکتر علیرضا کنی، عضو هیئت عملی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات و دبیر محترم اجرایی همایش ضمن خیرمقدم و قدردانی از حضور دانشگاهیان گرامی و ارائه گزارشی اجمالی از مراحل شکل گیری و برپایی همایش، برنامه زمانی همایش و چگونگی ارائه مقالات برگزیده را تشریح نمود. در ادامه، مراسم افتتاحیه همایش در ساعت 12 ظهر با سخنرانی جناب آقای دکتر کامبیز رهبر عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک در خصوص فناوری های هوش مصنوعی و جناب آقای دکتر فرزاد جعفر کاظمی عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب با موضوع چالش های به کارگیری سلول های فوتولتائیک در تامین انرژی به پایان رسی و پس از اقامه نماز و صرف ناهار، نوبت عصر همایش از ساعت 14 با ارائه مقالات برگزیده توسط دانشجویان و اساتید گرامی مطابق با برنامه زمانی اعلام شده در محل های مشخص شده آغاز و تا ساعت 18 خاتمه یافت.

مجمع بین‌المللی تغییرات آب و هوایی IPCC تنها مرجع رسمی که سازمان ملل گزارش‌های تغییر اقلیم آن را مورد توجه قرار می‌دهد، در آخرین گزارش خود بر گرمایش زمین و سرعت شتابان آن در 3دهه اخیر تأکید کرده است. براساس این گزارش، در سال2017 دمای کره زمین 1.1درجه نسبت به دوره پیش از انقلاب صنعتی افزایش یافته است. گرمایش زمین اگر با همین روند ادامه یابد، در پایان قرن میلادی جاری یعنی در سال2100، دمای کره زمین 5درجه افزایش خواهد یافت. IPCC افزایش میزان دی‌اکسیدکربن در جو را عامل اصلی افزایش دما دانسته است.

این مجمع در گزارش جدید خود با اشاره به توافق به‌دست‌آمده آب و هوایی پاریس هشدار داده که وضعیت کنونی در حال فاصله‌گرفتن از اهداف ذکر‌شده در توافق پاریس است. طی این توافقنامه قرار است از سال2020 یعنی 2سال دیگر، انتشار گاز دی‌اکسیدکربن در جهان کاهش ناگهانی داشته باشد و در سال2050 عاری از کربن شود، اما سال گذشته گزارش سازمان جهانی هواشناسی همه را شوکه کرد. این سازمان اعلام کرد غلظت دی‌اکسیدکربن در جو زمین در سال2016 به‌میزان 50درصد بیش از متوسط افزایشی است که در 10سال اخیر رخ داده است. اگر این روند همچنان ادامه یابد، افزایش دمای زمین مشکلات بزرگ‌تری ایجاد خواهد کرد. یکی از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین گازهای گلخانه‌ای، دی‌اکسیدکربن است و افزایش آن موجب افزایش دمای اتمسفر و سطح زمین خواهد شد که توافقنامه پاریس نیز بر کاهش میزان تولید آن تأکید کرده است. بهینه‌سازی‌ صنایع یکی از راهکارهای مهم در کاهش تولید دی‌اکسیدکربن است؛ اقدامی هزینه‌بر که معمولا اقبالی برای آن از سوی کشورهای مختلف وجود ندارد.

شمال خشک می‌شود، جنوب برف می‌آید

آرش شریفی، پژوهشگر علوم زمین و دیرینه اقلیم‌شناس در گفت‌وگو با همشهری می‌گوید: «کشورهای دنیا به این فهم رسیده‌اند که عواقب افزایش گازهای گلخانه‌ای مناسب کره زمین و بشر نیست اما اینکه چه میزان به کاهش آن توجه کنند، داستان دیگری است. با افزایش دی‌اکسیدکربن، روند افزایش دما ادامه خواهد داشت و باید علاوه بر بالا رفتن دمای هوا، منتظر وقایع جدی مانند توفان‌های شدید، بارش شدید، سیل و خشکسالی‌های شدید باشیم.» این اتفاق اغلب کشورهای جهان را درگیر خود خواهد کرد اما به‌طور مشخص آنچه در مورد ایران رخ خواهد داد، جابه‌جایی الگوهای اقلیمی است؛ یعنی در شهرهای شمالی کشور که پیش از این شاهد بارندگی‌های زیاد بوده‌ایم خشکسالی رخ داده و در استان‌های جنوبی با میانگین دمای بالا، شاهد بارش برف خواهیم بود. همچنین دمای کل کشور افزایش خواهد یافت، میزان تبخیر زیاد خواهد شد و میزان بارش‌ها نیز با کاهش مواجه می‌شود. شریفی با بیان اینکه این تغییرات معمولا فرامنطقه‌ای است، مدیریت و برنامه‌ریزی را راهکار برون‌رفت از این بحران دانسته و تأکید می‌کند: «در چنین شرایطی هزینه‌های گزاف برای تاسیس پارک‌ها و دریاچه‌های آبی می‌دهیم، زیرساخت‌هایمان نیز فرسوده است و در مصرف انرژی، گازهای گلخانه‌ای زیادی تولید می‌کنیم. حجم جنگل‌هایمان نیز در حال کاهش است و درختان جایگزین نیز عامل کاهنده دی‌اکسیدکربن نیستند.» 

ایران در مواجهه با تغییرات اقلیم

منطقه‌ای که ایران در آن قرار دارد، به‌دلیل حضور کشورهای دارای فعالیت صنعتی بالا همانند چین، با تولید قابل توجه گازهای گلخانه‌ای مواجه است و از این مسئله تأثیر خواهد گرفت. این اقلیم‌شناس اما به صراحت این را هم می‌گوید که ایران در سطح جهانی و در حوزه عملیاتی، جایگاه مناسبی در کاهش دی‌اکسیدکربن ندارد و به جز تأثیر‌پذیری از فعالیت‌های فرامنطقه‌ای، خود نیز به این موضوع دامن می‌زند. اما در مجموع، کاهش گازهای گلخانه‌ای نیازمند عملکرد درست همه کشورهاست و حتی اگر کشوری به خوبی عمل کند، باز هم متاثر از عملکرد دیگر کشورها خواهد شد. داوود پرهیزگار، رئیس سازمان هواشناسی هفته گذشته اعلام کرد که براساس آنچه آمارها نشان می‌دهند، دمای کشور طی 50سال اخیر حدود 2درجه افزایش یافته و میانگین بارش سالانه نیز بیش از 50میلی‌متر کاهش داشته است؛ این زنگ خطری برای جنگل‌ها و منابع آبی محسوب می‌شود. 

فشار بر سفره‌های آب زیرزمینی

بهلول علیجانی، متخصص آب و هواشناسی و استاد دانشگاه خوارزمی معتقد است نخستین عاملی که با تغییرات اقلیمی خودش را نشان می‌دهد، دمای هواست و بعد از آن میزان مصرف آب. او به همشهری می‌گوید: «‌شاید بعضی کشورها از این تغییرات اقلیمی تا حدودی خوشحال شوند. کشوری نظیر کانادا با گرم‌تر‌شدن هوا، بر وسعت زمین‌هایش افزوده شده و تأثیر مثبتی بر کشاورزی‌اش خواهد گذاشت اما در موردایران این اتفاق خوشایند نیست.»‌ به‌گفته او، با افزایش دمای هوا، میزان تبخیر نیز بالا رفته و فشار بر سفره‌های آب زیرزمینی افزایش پیدا خواهد کرد. علیجانی البته این را هم می‌گوید که هم‌اکنون نیز شاهد هدر‌رفت آب کشور در حوزه کشاورزی هستیم به‌طوری که 70درصد آب مورد مصرف در آبیاری‌ها، با تبخیر از بین می‌رود که باید جلوی آن را گرفت.

ایران در انتظار افزایش 4 درجه‌ای دما

آرش شریفی، پژوهشگر علوم زمین و دیرینه اقلیم‌شناس در گفت‌وگو با همشهری با اشاره به نتایج مدل‌سازی‌‌های انجام شده در ایران می‌‌گوید: «مدل‌ها نشان می‌دهد تا سال 2100میلادی، دمای هوای ایران در اغلب نقاط نزدیک به 4درجه افزایش پیدا خواهد کرد که به هیچ عنوان مورد‌پسند نیست. هم‌اکنون با افزایش دمای حدودا یک درجه‌ای در کشور، فجایع بزرگی رخ داده که نمی‌توانیم آن را مدیریت کنیم.» او البته تأکید می‌کند که افزایش 4درجه‌ای دمای هوا تا حدودا 80سال آینده، ‌درصورتی رخ خواهد داد که گازهای گلخانه‌ای با همین روند کنونی افزایش یابند اما اگر این روند سرعت بگیرد، ‌دمای هوا نیز بیش از این میزان بالا خواهد رفت. شریفی تأکید می‌کند: «وضعیت خوبی نداریم و جهان باید تلاش کند این روند را ثابت نگه داشته یا منفی کند.»

الهام مصدقی راد/خبرنگار

لاک‌پشت‌های سبزی که به روستاي «درک» رفتند و برنگشتند

لاشه‌های بی‌جان ۳۵ لاک‌‌پشت سبز دریایی که گونه‌ای در معرض انقراض است، در روزهای اخیر در ساحل روستای گردشگری «درک» واقع در جنوب استان سیستان و بلوچستان مشاهده شده‌اند.

شرح این اتفاق تلخ در خبری با همین عنوان در مهر چنین است:

روستای گردشگری «درک» از توابع بخش «زرآباد» شهرستان کنارک واقع در جنوب استان سیستان و بلوچستان سال‌ها از نظر توریستی، ناشناخته مانده بود، اما مدتی است که توجه بیشتری به سمت آن جلب شده است.

روستای گردشگری «درک» که در ۱۷۰کیلومتری بندر چابهار قرار گرفته است یکی از بکرترین، زیباترین و پاک‌ترین ساحل‌های ایران و جهان را دارد که مجموعه‌‌ای از درختان چش، کرت (انجیر معابد)، تپه‌های رمل سفید، نخل‌های سبز رنگ و دریای نیلگون آبی در کنار هم بر زیبایی آن افزوده است اما آنچه این روستا را به صورت ویژه متمایز می‌کند تلاقی کویر و دریا در ساحل این روستا است.اما این روزها استفاده نامناسب گردشگران از این زیبایی‌ها و سودجویی برخی صیادان، بلای جان لاک‌پشت‌های دریایی سبز که از جمله گونه‌های جانوری نادر هستند، شده است.آب‌های ساحلی «درک» به دلیل تراکم بالای جمعیت‌های جلبکی، محلی ایده‌آل برای تخمگذاری لاک‌پشت‌های دریایی است که متأسفانه در سال‌های اخیر به دلیل گسترش فعالیت‌های صیادی و تردد در ساحل ماسه‌ای روستا و پس از آن شروع فعالیت‌های گردشگری، تخمگذاری این جانوران در این ساحل کمتر دیده شده است و فقط تعدادی از لاک‌پشت‌های سبز در آب‌های ساحلی مشاهده می‌شوند که از منابع غنی این منطقه جهت تغذیه استفاده می‌کنند.

لازم به ذکر است که ۵گونه از لاک‌پشت‌های دریایی با نام‌های «لاک‌پشت سبز»، «لاک‌پشت سرخ»، «لاک‌پشت پوزه عقابی»، «لاک‌پشت زیتونی» و «لاک‌پشت پشت چرمی» در آب‌های خلیج‌فارس و دریای‌عمان گزارش شده‌اند که در این بین لاک‌پشت سبز در سواحل جنوبی استان سیستان و بلوچستان تخمگذاری می‌کند.لاک‌پشت‌های دریایی سبز و پوزه عقابی در فهرست قرمز سازمان جهانی حفاظت از طبیعت و منابع طبیعی(IUCN) طبقه‌بندی شده‌اند که در بسیاری از کشورها شکار، بهره‌برداری از تخم و تخریب مناطق تخمگذاری آن‌ها ممنوع و بسیار محدوده شده است .اما نکته این گزارش در یک معضل زیست‌محیطی است که در روزهای اخیر توسط چند تن از استادان و دانشجویان چابهاری مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته است و آن پیدا کردن ۳۵ لاشه بی‌جان لاک‌‌پشت سبز دریایی در ساحل روستای گردشگری «درک» و دلیل آن است.

تهدیدات لاک‌‌پشت سبز دریایی

روح الله زارع، عضو هیأت علمی دانشگاه علوم دریایی و دریانوردی چابهار درباره دلایل از دست رفتن لاک‌پشت‌های سبز دریایی در ساحل «درک» می‌گوید: در تاریخ ۱۵آبان ماه سال جاری و با مشاهده حدود ۳۵ لاک‌پشت دریایی مرده در ساحل درک، مشاهدات میدانی اولیه و ثبت اطلاعات مورد نظر در این خصوص انجام شد و در تاریخ ۱۹آبان نیز محتویات لوله گوارش لاک‌‎پشت‌های دریایی تلف شده در محل تشریح و بررسی شد .نتایج میدانی اولیه حاکی از ۲دلیل عمده در مرگ و میر لاک‌پشت‌ها بود که یکی برخورد لاک‌پشت‌ها با پروانه و کف قایق‌ها بود که در ۴ لاک‌پشت مشاهده شد و عامل دوم نیز تغذیه لاک‌پشت‌ها از تورهای صیادی بود که در نمونه‌های تشریح شده در محل، از لوله گوارش آنها به دستآمد.

استادیار دانشگاه علوم دریایی و دریانوردی چابهار معتقد است: طی یک و سال و نیم اخیر بر اساس اظهارات منابع محلی به دلیل آغاز صید سفره‌ماهی که به صورت غیرمجاز هم انجام می‌شود و پس از آن به خارج از کشور صادر می‌شوند، شاهد افزایش میزان تلفات لاک‌پشت‌های دریایی سبز در سواحل جنوبی استان سیستان و بلوچستان بوده‌ایم.البته فعالیت‌های صیادی اهالی روستای «درک» و مناطق اطراف آن با توجه به جمعیت محدود منطقه و همچنین استفاده آنها از قایق‌های کوچک در حدی نیست که بتواند چنین تلفاتی به بار آورد.

اما در یک سال و نیم اخیر و با توجه به شروع صید گسترده سفره‌ماهی‌ها توسط قایق‌های بزرگ صیادی به یکباره میزان تلفات لاک‌پشت‌های دریایی بسیار بیشتر شده است.این در حالی است که در منطقه مذکور، صید غیرقانونی عروس‌های دریایی به منظور استفاده از شاخک‌های سمی آنها و صادر کردنشان به کشورهای همجوار نیز طی دو سال اخیر انجام شده و همین موضوع میزان تردد شناورهای دریایی در این ساحل را افزایش داده است.البته سفره ماهی‌ها به طور کلی در جنوب کشور به دلیل مسائل شرعی و عرفی مصرف خوراکی ندارند اما با توجه به وجود خریداران خارجی و تسهیل خروج از این منطقه، صید گسترده این جمعیت‌ها در آب‌های ساحلی درک و نواحی همجوار در حال انجام است.

هم اکنون از محتویات گوارشی لاک‌پشت‌ها نمونه‌برداری و به آزمایشگاه مرکزی دانشگاه علوم دریایی و دریانوردی چابهار انتقال داده شده است و مواد موجود در دستگاه گوارش آنها در حال بررسی و طبقه‌بندی است.

*قطعات تورهای مخصوص صید سفره ماهیان در معده لاک‌پشت‌ها

نتایج اولیه به وضوح نشان می‌دهد که تقریبا در تمامی نمونه‌ها، قطعات تورهای مخصوص صید سفره ماهیان وجود دارد.

از آن جایی که امروزه مردم در بسیاری از کشورها به این مرز از تشخیص رسیده‌اند که حفاظت از محیط‌‌زیست و گونه‌های آن با سلامت انسان گره خورده است، حفاظت از گونه‌های در معرض خطر و نادر این روزها به مسأله و دغدغه‌ای جدی برای همه از جمله دولت‌ها تبدیل شده است. لذا در بسیاری از کشورها قوانینی برای تأسیس پارک‌های ملی و مناطق حفاظت‌شده، مدیریت فعالیت‌هایی همچون صید و ماهیگیری و همچنین محدودیت‌هایی برای جلوگیری از آلودگی آب و هوا وضع شده است.

در کشور ما نیز سازمان حفاظت‌محیط‌زیست اقداماتی را در راستای حفاظت از گونه‌های در معرض انقراض انجام داده که ایجاد فضاهایی امن برای احیا و جلوگیری از انقراض گونه‌های نادر جانوری یکی از آنها است که امیدواریم در این مورد نیز با در نظر گرفتن همه جوانب راهکاری مناسب اندیشیده شود.فعالیتهای صیادی اهالی روستای «درک» و مناطق اطراف آن با توجه به جمعیت محدود منطقه و همچنین استفاده آن ها از قایق های کوچک در حدی نیست که بتواند چنین تلفاتی به بار آورد.

منبع خبر:روزنامه اطلاعات

 فرونشست زمین پدیده تقریبا نوظهوری است که بیش از 150 کشور از جمله ایران با آن درگیر هستند؛ بر اساس اعلام مجامع بین المللی فرو نشست سالانه 4 میلیمتر از زمین بحران است؛ درحالیکه در حدفاصل بین دشت فسا و جهرم شاهد فرونشست زمین تا 54 سانتیمتر یعنی چیزی حدود 140 برابر حد بحران هستیم.